2020 yılından bu yana İspanya’da iktidarda olan sosyalistlerin kadın hakları konusunda sundukları son yasa tasarısı Avrupa’da bir çığır açıyor.

8 Mart Uluslararası Emekçi Kadınlar günü öncesi İspanyol Başbakanı Pedro Sanchez’in sunduğu yasa tasarısında kadınların siyasi hayata, iş hayatına ve kamu görevlerine eşitlikçi katılımlarını sağlamak için en az yüzde 40 oranında kota getiriyor.

Tasarı, 250 kişi üzerinde çalışanı olan ve 50 milyon Euro cirosu olan şirketlerde yönetim pozisyonlarında en az yüzde 40 oranında kadın bulunmasını öngörüyor.[1] Siyasi temsil için de aynı oran geçerli. Yerel seçimlerden Avrupa Parlamentosu seçimlerine kadar her seviyede siyasi partiler yüzde 50 oranında kadın aday göstermek zorunda kalacaklar. Ayrıca, kamu bütçesinden pay alan tüm odalar ve profesyonel dernekler de yönetim kurullarında en az yüzde 40 oranında kadın bulundurmak zorunda kalacaklar.

İspanya sol koalisyonun başa geldiği 2020'den bu yana kadınların temsili konusunda önemli adımlar attı. Mart 2023 itibarıyla Sanchez’in hükümetinin yüzde 61’i kadın siyasetçilerden oluşuyor. Başbakan yardımcıları — Nadia Calviño, Yolanda Díaz ve Teresa Ribera’nın yanısıra, finans ve savunma bakanları da kadın siyasetçiler.[2]  Özellikle finans ve savunma gibi geleneksel olarak kadınların yönetim pozisyonlarında olmadıkları alanlarda bakanların kadın olması bu yönetimin farkını ortaya koyuyor.

Kadınlar günü öncesi partisinin düzenlediği toplantıda “Cam tavanı sonsuza dek kıracağız”[3] diyen başbakan Sanchez’in ve ortağı koalisyon partilerinin kadın hakları konusunda attıkları adımlar sancısız olmadı. İspanyol Sosyalist İşçi Partisi (PSOE) ve koalisyon ortağı Yapabiliriz (Podemos) Partisi kürtaja erişimi kolaylaştırmak, regl dönemi izni getirmek, trans haklarını korumak gibi önemli adımlar attılar. Hatta ülkede “Yalnızca Evet Evet demektir” olarak anılan ve cinsel saldırıya maruz kalmış kadınları korumak amacıyla getirilmiş Cinsel Rıza kanunu hem farklı feminist yaklaşımlar arasındaki ayrımı açtı hem de sağ politikacılar tarafından eleştirildi. 35 yaşındaki Podemos üyesi ve Eşitlik Bakanı Irene Montero, yaptıkları kanun değişikliklerinin arkasında dursa da, kadın haklarını savunmak isterken teknik hukuk uygulamaları ve bazı iddialara göre hakimlerin erkek yanlısı karar vermesi nedeniyle, kadınlara saldırının hafifletici nedenlerini yeniden tanımlayan kanun gereği daha önce daha uzun cezalara çarptırılmış erkeklerden bazılarının cezaları hafifletildi. Bu da hem feministler arasındaki yorum farklarının ortaya çıkmasına, hem de Montero’nun oldukça ağır eleştirilmesine neden oluyor.

Kürtaj konusunun önemli bir siyasi ayrışmalara neden olduğu ve iktidara gelen partilere göre yasanın genişletip daraltılması için adımlar atılan İspanya’da son yıllarda kadınların bedensel hakları için getirilen ilerici politikaların eleştirilmesi beklenen bir gelişme. Ancak bir yandan da İspanya’da atılan bu adımların- yalnızca bedensel haklar için değil, özellikle kamusal ve ekonomik haklar için olanların Avrupa Birliği’nin de ortak politikası olduğunu hatırlatmakta fayda var.

Avrupa Parlamentosu, Kasım 2022’de şirketlerin yönetim kurullarında cinsiyet eşitliği direktifini onayladı. AB üyesi tüm ülkelerde, 2026 itibarıyla şirket kurullarında icracı olmayan tüm yöneticilerin de yüzde 40’ının daha az temsil edilen cinsiyetten olması gerekiyor. İcracı kurullarda ise en az yüzde 33 oranında kadın olmalı.[4]  

Fransa ve Belçika gibi farklı AB ülkelerinde de kadınların siyasete katılım kotası mevcut.  Belçika’da 1994’te, Fransa’da 2000 yılında kanunen kotalar tanındı. Belçika’da seçim listelerinde üçte bir oranında kota varken, Fransa ise 2000 yılında geçirilen bir kanunla pek çok seçim listesinde yüzde 50 eşitlik zorunluğu var. Avrupa Parlamentosunun yayınladığı son rakamlara göre ise, 2013- 2022 yılları arasında kadınların siyasi güçlenmesi konusunda, kadın oranları çok da düşük olmayan ülkeler arasında, en önemli gelişmeyi yüzde 22’lik büyüme ile Fransa kaydetti. Avusturya, Belçika ve İspanya da Fransa’yı takip ediyor. Bu arada, 2013 öncesi yukarıda saydığımz ülklerden çok daha kötü durumda olan Portekiz, İtalya ve Litvanya’da da kadınların siyasi hayata katılımlarında önemli bir gelişme sağlandı.[5]

Kadınların siyasi güçlenmesi ve kadın haklarına dair kanunların artmasının yanı sıra Avrupa ülkeleri dış politika konusunda da kadınların sözünün daha çok duyulmasının yolunu açtılar. Mart başında Almanya’nın yayımladığı kapsamlı feminist dış politika belgesinde Almanya kalkınma fonlarının cinsiyet eşitliğini önceleyen projelere gideceğini açıklaması[6], Avrupa ülkelerinde bu uygulamanın yaygınlaşması bakımından dikkate değer. Feminist dış politika kavramını ortaya atan ve uluslararası yardımlarını kadınların lehine projelere yapan İsveç, sağcı hükümetin başa gelmesiyle geçen yıl bu politikasını terkettiğini duyurmuş olsa da, Almanya gibi güçlü bir ekonominin, Fransa’nın, ve 2021 yılında da İspanya’nın feminist dış politikaya yönelmesi Avrupa’nın güçlü devletlerinin kadın hakları konusunda kararlı olduklarını gösteriyor. Darısı başımıza.[7]

Kaynaklar